Internationale lobby (deel 14 serie over scheepswerf Damen)

Damen speelt niet de hoofdrol als het gaat om het inlijven van voormalig medewerkers van het Ministerie van Defensie. Bij Thales werken veel meer oud-militairen en voormalig defensie-ambtenaren. De scheepsbouwer in Gorinchem is weliswaar de belangrijkste militaire producent van het land, maar in nog veel sterkere mate een civiel bedrijf waar o.a. baggermolens en sleepboten worden gebouwd. Dat betekent niet dat het bedrijf geen belang hecht aan de het kennen van de weg naar beslissers bij Defensie in binnen en buitenland. Het heeft verschillende manieren om deuren te openen.

Opvallend is bijvoorbeeld dat Damen twee voormalig militair attachees op de loonlijst heeft staan. De een was tussen 2010 en 2014 defensieattaché voor Indonesië, Brunei , Maleisië, Singapore en Vietnam. De ander had van 2009 tot 2012 dezelfde functie Chili, Brazilië en Argentinië. Uit hoofde van die functie moeten ze alle hoofdrolspelers in het militaire wereldje kennen. Beide stapten direct uit de militaire diplomatie over naar Damen. Daarmee is dit zogenaamde draaideurpersoneel een hoofdprijs voor bedrijf dat militaire schepen bouwt.

Een ander ijzer in het internationale aanschafvuur is de invloed die Damen heeft in landen waar de werf is gevestigd. Niet altijd leidt dit tot het gewenste resultaat. In Roemenië werd in de laatste berichten over het uitbreiden van de marine de naam Damen niet genoemd.(1)

In Vietnam worden marineschepen voor de export gemaakt. De Song Cam werf, is sinds 2016 voor 70 procent in handen van Damen.(2) Het conglomeraat heeft echter een scala aan Vietnamese werven in handen. Naast Song Cam zijn dat Song Thu Corporation, Company 189, Ben Kien SY en Ha Long SY. In Vietnam is Damen een hoofdrolspeler.

Er wordt in Hanoi al enige tijd gesproken over de bouw van Sigma korvetten of fregatten voor eigen gebruik, maar Vietnam deinst terug voor de complicaties die kunnen optreden bij de integratie van wapensystemen. Op dit moment wordt gesproken over samenwerking met PT Pal in Indonesië. Een Zuidoost Aziatisch land heeft kortom al ervaring met de bouw van een Sigma fregat(3). Overal een voetje tussen de deur heeft ook hier potentie.

Wat Damen recent al binnenhaalde, is de bouw van zes patrouilleschepen voor de Vietnamese kustwacht. De premiers Rutte en Nguyen Xuan Phuc waren aanwezig bij het ondertekenen van het contract.(4) Maar in Vietnam is Damen al jaren de centrale speler als het gaat om schepen voor de kustwacht.(5) Op die manier is Nederland meer bij het conflict om eilanden in de Zuid Chinese Zee betrokken dan velen veronderstellen.

Een Vietnamese krant constateert trots dat Vietnam van importeur exporteur is geworden van marineschepen. Daarbij wordt gedacht aan de 50 meter lange 5009 patrouille schepen voor Venezuela. Het gaat om zes schepen met een waarde van € 126 miljoen.(6) Over bewapening van de 50 meter lange schepen is niets bekend. (Bij eerdere kleinere Damen patrouilleschepen voor Venezuela werd wel over de bewapening geschreven.(7)) De leveringen van landingsschepen aan Venezuela is al eerder in deze reeks genoemd en die vloot wordt nog verder uitgebreid.(8) Ze worden ingezet bij troepenverplaatsingen om 'vrede te handhaven,'(9) versterkingen voor geschut zijn niet aanwezig. Met de productie in Vietnam worden mogelijke problemen met levering aan het steeds repressievere Zuid-Amerikaanse land in Nederland omzeild.

Ook voor de Australische marine wordt in Vietnam gebouwd. Het gaat om de Sycamore, een veelzijdig marineschip dat de Australische marine gaat huren van DMS Maritime met een civiele bemanning die wordt geleverd door Teekay Australia. Militairen worden wel belast met de militaire taken. Een opvallende vorm van uitbesteden van militaire capaciteiten aan marktpartijen(10), maar dit terzijde. Damen doet er alles aan om de verkoop aan Australië verder op te voeren. In hoeverre de Vietnamese werf daarbij een rol zal spelen is nog onduidelijk.(11)

Weinig opvallend is de werf van Damen in Zuid-Afrika. Er werden zo'n veertig (vooral civiele) schepen voor Afrikaanse landen gebouwd en een paar sleepboten voor de Zuid-Afrikaanse marine. Defenceweb uit Zuid-Afrika stelt echter: “Een mogelijk groot contract voor de scheepswerf is het Biro-programma van de Zuid-Afrikaanse marine. Het gaat om patrouillevaartuigen voor zowel binnen- als buitenwater. De marine wil ook drie binnenwater en drie kustwater patrouille vaartuigen aanschaffen, maar er is nog steeds geen partij waarmee een contract is gesloten – in februari 2017 werd Damen aangewezen als de meest gewenste leverancier voor Biro, maar het buitenwater deel verviel daarna.”(12) Het is nog even afwachten hoe het verder afloopt. Maar ook hier zit Damen dicht bij het vuur en kan productie en dus werkgelegenheid in Kaapstad aanbieden.

Ook bij een Duitse order voor nieuwe fregatten speelt Damen een rol. Het bedrijf is er geen vreemde, want de Duitse en Nederlandse marine werken nauw samen. Damen heeft geen werf in Duitsland en werkt dan ook samen met de werf Blohm+Voss om de order te verwerven (er zijn nog twee andere teams).(13) Blohm+Voss is doorgaans betrokken bij de bouw van grote Duitse marineschepen (orders die vaak over verschillende werven verdeeld worden). De Duitse schepen worden vaak uitgerust met veel Thales Nederland apparatuur. Ook hier is dus een al bestaande relatie en probeert Damen een dikkere vinger tussen de marinedeur in Duitsland te steken. Met het oog op toekomstige orders voor Nederlandse en Belgische marine en de consolidatie van de Europese marinemarkt een begrijpelijke strategie.

Om relaties te onderhouden of nieuwe relaties te leggen zijn er ook de wapenbeurzen. Deze zijn soms verpakt als conferentie met tentoonstelling. Eind september 2017 had Damen in Rotterdam een prachtige gelegenheid om zijn schepen aan de man te brengen. Daar werd een beurs speciaal over Offshore Patrol Vessels georganiseerd. Een legertje aan marine officieren en deskundigen van wapenfabrikanten kwam spreken over nut en noodzaak van de schepen.(14) Zo'n beurs doet een beetje denken aan Elschots 'Algemeen Wereldtijdschrift voor Financiën, Handel, Nijverheid, Kunsten en Wetenschappen ' uit Lijmen/Het been. Dit fictieve tijdschrift werd alleen gedrukt om de adverteerder te plezieren. Ook deze beurs maakt de indruk op Damen te zijn toegesneden. Het bedrijf is er dan ook de belangrijkste sponsor van.

Besproken werden onder andere de controle op vluchtroutes door OPV's en welke grens er is voor de zwaarte van de bewapening op dergelijke schepen. Een verslag van dat laatste zou ook voor Nederlandse Kamerleden van belang kunnen zijn. Een OPV met bewapening tegen oppervlakte- en luchtdoelen is fors goedkoper dan een fregat, niet inzetbaar in grote oorlogen, maar kan zichzelf wel verdedigen tegen aanvallen van bewapende organisatie en kleine landen. Kortom inzetbaar bij taken als piraterijbestrijding, tegen drugssmokkel en visserij bescherming.

Naast Rotterdam werden ook de Verenigde Arabische Emiraten bezocht voor de IDEX wapenbeurs. Damen showde er zijn nieuwe schepen voor de VAE. Schepen die zijn uitgerust met een keur aan Thales gevechtssystemen, geschut en verdediging tegen raketten.(15) Ze hebben kustwacht taken, zoals het beschermen van de olie installaties van de Emiraten. Maar de scheepsbouwer is er ook om de Sigma schepen aan te prijzen, die veel zwaarder bewapend kunnen worden. Gezien de huidige conflicten zou een dergelijke export uitgesloten moeten worden en de wapenlobby uit Gorinchem nutteloos moeten zijn.